بیسفنول آ (BPA) چیست؟
” بیسفنول آ” با نام 2 ،2 –بیس (4-هیدروکسی فنیل) پروپان یکی از بیشترین حجم ترکیبات شیمیایی در جهان است. “بیسفنول آ” در سال 1385 در جهان 9/ 3 میلیون تن تولید میشد و این مقدار در سال 1389 به حدود 6 میلیون تن افزایش یافت. این ترکیب یک مونومر پلی کربنات پلاستیکی و اپوکسی رزین است که در حجم زیادی برای تولید ظروف یکبار مصرف، پوششهای داخلی قوطیهای کنسرو، بطریهای نگهداری آب و آب معدنی، شیشه های تغدیه اطفال و همچنین در دندانپزشکی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات الکترونیکی و غیره در دنیا تولید و مصرف می شود .
سیستم غدد درون ریز بدن، از غده هایی تشکیل شده است و هورمون هایی که از این غده ها ترشح می شوند باعث تنظیم رشد، متابولیسم و عملکرد و تکامل جنسی فرد می شوند. ” بیسفنول آ” یکی از مواد زنوژنی است که دارای فعالیت استروژنی ضعیف بوده و قابلیت دخالت در سیستم غدد درون ریز انسان و حیات وحش را داشته و موجب افزایش سرطان بیضه و سینه، کاهش باروری مردان، ماده شدن حیوان نر، ناهنجاری تکاملی جنسی، تغییر در عملکرد غدد هیپوفیز و تیروئید، کاهش عملکرد دستگاه ایمنی و تأثیر منفی بر جنین می گردد. افزایش وزن، ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی نمونه‌هایی دیگر از عوارض جانبی “بیسفنول آ” هستند. این ماده شیمیایی گویا به ویژه برای نوزادان و کودکان مضر است و آثار مخربی روی سیستم عصبی آنها می‌گذارد. بدین ترتیب در حال حاضر در اروپا روی شیشه‌های شیر و پستانک با حروف بزرگ روی عدم وجود “بیسفنول آ” در ساخت این محصولات تأکید میشود.
دانشمندان شواهد جديدي ارائه داده اند که نشان مي دهد دوز کم ماده شيميايي”بیسفنول آ” مي تواند به عملکرد مغز در پريمات ها آسيب برساند. به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از رویترز ، در مورد اينکه نشت “بيسفنول آ” از ظروف پلاستيکي به درون غذا يا نوشيدني ها، خطر زيست محيطي ايجاد مي کند يا خير، اختلاف نظر وجود دارد. “تيبور هاجزان” محقق دانشکده پزشکي دانشگاه ييل در نيو هاون گفت: “الگوي پريمات مورد بررسي نشان مي دهد اين ماده مي تواند تاثير منفي بر عملکرد مغز انسان ها داشته باشد.” طبق گزارشي که اخيرا در “نشريه آکادمي ملي علوم” منتشر شده است، “بیسفنول آ” از تشکيل برخي از ارتباطات عصبي در دو منطقه مهم مغز – هيپوتالاموس و قشر قسمت جلويي مغز بطور کامل جلوگيري مي کند.
در سال های اخیر، استفاده از بطریهای آب معدنی و ظروف یكبار مصرف بطور یکنواخت در جهان روبه گسترش و فزونی بوده است. از دلایل اصلی این افزایش بخصوص بطریهای آب معدنی، می توان به نگرانی عمومی در مورد کیفیت آبهای لوله کشی، حضور ترکیبات جانبی از گندزدایی، کمبود آب در مناطق توریستی بویژه در طول دوره های گرم، بازاریابی کارآمد و تغییر در عادات مصرف کننده ها در سالهای اخیر اشاره کرد. هر چند، سوالات زیادی در مورد امکان مهاجرت ترکیبات شیمیایی این مواد در طول زمان نگهدار بخصوص تحت شرایط نامناسب (درجه حرات بالا، نور خورشید و غیره) به محتویات داخل آنها شامل آب و غذا وجود دارد، در مطالعات اخیر، گزارشات زیادی از حضور ترکیبات مختل کننده عملکرد غدد درون ریز که مقلد فعالیت هورمون استروژن در انسان هستند در محتویات بطریها و ظروف یکبار مصرف گزارش شده است. از بین این ترکیبات می توان به “بیسفنول آ” که بطور گسترده در تولیدات گوناگون روزانه استفاده میشود نام برد.
در ایران، با شرایط آب و هوایی متفاوت و داشتن فصول گرم و تابش شدید نور خورشید اصول صحیحی در نگهداری از بطریهای آب معدنی در برابر این عوامل محیطی انجام نمی شود و در نتیجه امکان مهاجرت و شسته شدن “بیسفنول آ” از جداره بطری به محتوی آب آن وجود دارد. همچنین اکثریت مردم در ایران از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی که بیشتر با کیفیت پایین هستند بطور غیر اصولی و نادرست استفاده میکنند. از این لیوان های پلاستیکی برای نوشیدنی های گرم و سرد در مسافرتها، مراسمات مختلف (جشنها، تعزیه ها، کنفراسها و غیره) و همچنین در حال حاضر از این ظروف یکبار مصرف در مهمانی های خانگی استفاده می کنند که استفاده ز این نوشیدنی های گرم و سرد امکان مهاجرت “بیسفنول آ” از این لیوان های پلاستیکی به داخل نوشیدنی ها را بوجود می آورد. در تحقیقی، پتانسیل میزان مهاجرت “بیسفنول آ” از لیوان های یکبار مصرف پلاستیکی به آب با دماهای مختلف و همچنین از جداره بطریهای آب معدنی به آب در دماهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش دما میزان مهاجرت این ترکیب به آب بطور معنی داری افزایش یافت.
در ادامه نکاتی بیان می شوند که با رعایت آن ها می توان از میزان قرار گرفتن در معرض “بیسفنول آ” کاست:
- تا حد امکان از بسته بندی های پلاستیکی و همچنین ظروف پلاستیکی استفاده نکنید.
- ظروف پلاستیکی را در داخل مایکروویو یا ماشین ظرفشویی قرار ندهید و از مواد شوینده ی قوی برای شستشوی این ظروف استفاده نکنید. گرمای زیاد و پاک کننده های ساینده به پلاستیک آسیب می زنند و همین امر باعث آزاد شدن مواد شیمیایی مضر می شود.
- برای پوشاندن غذا در هنگام گرم کردن آن در داخل مایکروویو، به جای پلاستیک، از حوله ی کاغذی یا بشقاب سرامیکی استفاده کنید.
- هنگام خرید ظروف پلاستیکی، انتهای ظرف را بررسی کنید و از خرید ظروفی که کد بازیافت 7 را دارند، اجتناب کنید، مگر این که دارای برچسب “biobased”” یا “greenware” باشند:
- از منابع غذایی مختلف مصرف کنید و به غذاهای کنسروی اعتماد نکنید. (بیشتر قوطی های کنسرو دارای پوشش “بیسفنول آ” هستند).
منابع:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.